O especial “Historias de ida e volta”, un proxecto web realizado polo Consello da Cultura Galega (CCG) en colaboración coa Secretaría Xeral dá Emigración, comeza o 2023 documentando a creación da Biblioteca América da Universidade de Santiago de Compostela

Inaugurada en 1926, o seu esforzo traduciuse en recompilar todo tipo de obras científicas e literarias latinoamericanas para crear un gran fondo documental que, aínda a día de hoxe, constitúe un importante legado para a cultura do noso país. Sobre os anhelos de Gumersindo Busto e o proceso de organización da Biblioteca América profunda o novo especial de "Historias de ida e volta", proxecto que mantén o Arquivo dá Emigración Galega (AEG) do Consello da Cultura Galega (CCG) co apoio da Secretaría Xeral dá Emigración. A entrega consta de vinte documentos e imaxes nas que se poden ver o acto da súa inauguración, o primeiro número do seu boletín ou a portada do primeiro catálogo cos seus fondos.

Gumersindo Busto dedicou gran parte da súa vida ao desenvolvemento da Biblioteca América, unha iniciativa coa que o filántropo compostelán buscaba contribuír ao progreso educativo e cultural da súa cidade natal. 

“As remesas dos e as emigrantes galegas contribuíron á modernización social, política e económica de Galicia”, comeza o especial, que subliña como era frecuente que chegasen desde América “cuantiosas doazóns para a construción e o mantemento de centros educativos e culturais”. Entrégaa número 25 de "Historias de ida e volta" pon o foco no legado cultural dun deses emigrantes, Gumersindo Busto, quen, a comezos do século XX, promoveu un proxecto para a creación dunha universidade hispanoamericana en Santiago de Compostela. Quería, deste xeito, “estreitar lazos entre América e España” nun momento en que a corrente regeneracionista e a defensa do hispanoamericanismo predominaban na vida cultural e intelectual das colectividades emigradas alén mar, tal e como explica o especial. Con todo, este proxecto inicial non chegou a concretarse e, finalmente, só púidose levar a cabo una das partes que o conformaban: a creación da Biblioteca América.

Desde 1907 e ata a data da súa inauguración, o 26 de xullo de 1926, Busto afanouse en recoller obras e materiais “a través dunha extensa rede de delegados e comisións creadas para tal fin”, afirma o especial. Manuais, teses, xornais e revistas, coleccións de moedas e billetes, exemplares de fauna americana, bandeiras ou mapas, entre outros, forman parte dos fondos que comezaron a chegar a Santiago de Compostela na década de 1920. Baixo o título A Biblioteca América dá Universidade de Santiago de Compostela: ou legado cultural de Gumersindo Busto, o especial recolle imaxes do día da súa inauguración, da portada do primeiro catálogo dos seus fondos ou da súa colección zoológica. Ademais, tamén se inclúen outras nas que se poden ver os membros e os estatutos da Comisión Protectora que Gumersindo creou en Buenos Aires para difundir o ideario e os obxectivos que albergaba a fundación desta biblioteca.

O propósito de crear unha institución deste tipo non pode entenderse sen o ideal de cooperación entre os pobos hispanos que defendía o propio Busto e do que deixa constancia en Que es o Hispanoamericanismo?, artigo que pode lerse nesta entrega do especial. Eses afáns foron os que levaron ao filántropo a buscar a adhesión de institucións hispanoamericanas e de doantes particulares, polo que era frecuente que enviase cartas aos directores dos xornais daqueles países que consideraba de interese co fin de que desen a coñecer a súa obra. A imaxe que se mostra nesta entrega corresponde á carta remitida a A Correspondencia de Porto Rico o 9 de maio de 1909. Xunto con ela, tamén se inclúe unha mostra da correspondencia que mantivo cos membros do profesorado da universidade compostelá que apoiaban o seu proxecto e as súas ideas americanistas, como, por exemplo, co decano da Facultade de Filosofía e Letras da USC José González Salgado.

O especial compleméntase cunha imaxe de revístaa Eco de Galicia que recolle a importancia que as e os galegos déronlle á iniciativa promovida por Gumersindo Busto; con outra do recoñecemento que lle outorgou a USC ao investilo doutor honoris causa; cun artigo da revista Galicia no que se expresa o pesar polo falecemento do filántropo, así como con outras fotografías máis actuais que mostran o Pazo de Fonseca, sede da Biblioteca América.

O proxecto Historias de ida e volta

O Consello da Cultura Galega, en colaboración coa Secretaría Xeral dá Emigración, mantén as especial "Historias de ida e volta" para dar a coñecer aqueles materiais que documentan o fenómeno migratorio. En máis de 20 entregas documentáronse os procesos de saída e chegada, a vida social e cultural, etc., para, deste xeito, explicar todo o ciclo migratorio a partir dos materiais que custodia o Arquivo dá Emigración Galega.